Το αρχείο του Ευάγγελου Αβέρωφ – Τοσίτσα περιήλθε στο Ίδρυμα κατόπιν δωρεάς της οικογένειας Αβέρωφ. Ο κύριος όγκος των 200 φακέλων καλύπτει την περίοδο 1956-1989. Το αρχείο συγκροτείται από τέσσερις θεματικές ενότητες:
Α. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει γενικού ενδιαφέροντος έγγραφα, και καλύπτει όλη την περίοδο της πολιτικής σταδιοδρομίας του Ευάγγελου Αβέρωφ – Τοσίτσα, με επίκεντρο ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.
Β. Η δεύτερη περιλαμβάνει έγγραφα που αναφέρονται στο Κυπριακό, από την στιγμή που ανέκυψε ως μείζον ζήτημα στον τομέα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής τη δεκαετία του ’50, και επικεντρώνεται στην περίοδο που ο Ευ. Αβέρωφ-Τοσίτσας διετέλεσε υπουργός των Εξωτερικών (1956-1963). Επεκτείνεται, ωστόσο, και στην εξέλιξη του ζητήματος τις επόμενες δεκαετίες. Η ενότητα αυτή έχει εκτυπωθεί σε περιγραφικούς καταλόγους.
Γ. Η τρίτη ενότητα αναφέρεται σε θέματα του υπουργείου Εθνικής Άμυνας της περιόδου 1974-1981, όταν ο Ε. Αβέρωφ διετέλεσε υπουργός. Το αρχειακό υλικό της ενότητας αυτής έχει εκτυπωθεί σε περιγραφικούς καταλόγους.
Δ. Η τέταρτη ενότητα περιέχει τεκμήρια που αναφέρονται στη Νέα Δημοκρατία, με επίκεντρο την περίοδο 1981-1984, οπότε χρημάτισε πρόεδρος του Κόμματος. Η ενότητα αυτή έχει τεκμηριωθεί σε επίπεδο εγγράφου και υπάρχουν οι σχετικοί κατάλογοι
Επιφανής πολιτικός, πρόεδρος του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας (1981-84) και λογοτέχνης. Γόνος ιστορικής οικογένειας από το Μέτσοβο, σπούδασε νομικά και οικονομικά στην Ελβετία. Το 1940-41, κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, υπηρέτησε σε επιχειρήσεις δολιοφθοράς κατά του ιταλικού στρατού. Μετά την κατάληψη της Ελλάδος από τους Γερμανούς, το 1941, συμμετέσχε στην Εθνική Αντίσταση, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στην Ιταλία, απέδρασε και εξακολούθησε να αναπτύσσει αντιστασιακή δραστηριότητα.
Εξελέγη βουλευτής το 1946, με το Κόμμα Φιλελευθέρων και το 1952 υπηρέτησε για σύντομο χρονικό διάστημα ως υφυπουργός Εξωτερικών. Μετά την ανάδειξη στην πρωθυπουργία του Κ. Καραμανλή, προσχώρησε στην ΕΡΕ, με την οποία εκλεγόταν συνεχώς ως το 1967. Το 1956 ανέλαβε το υπουργείο Γεωργίας, και από τον Μάιο 1956 ως το 1963 χρημάτισε υπουργός Εξωτερικών. Σημαντικό μέρος των προσπαθειών του εντοπίστηκε στη ενίσχυση του κυπριακού αγώνα (1955-59): εκτός από τη διπλωματική δραστηριότητα που ανέπτυξε, επέβλεψε τον ανεφοδιασμό της ΕΟΚΑ με όπλα και υπήρξε εκ των πρωτεργατών των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, που απέδωσαν στη Μεγαλόνησο την ανεξαρτησία της. Το 1967 έγινε υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση Π. Κανελλόπουλου, η οποία ανατράπηκε στις 21 Απριλίου. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-74), διατήρησε στενή επαφή με τον Κ. Καραμανλή, που βρισκόταν στο Παρίσι, αναμίχθηκε στο κίνημα του Ναυτικού το 1973 και συνελήφθη. Κατά τις κρίσιμες συσκέψεις που, τον Ιούλιο του 1974, οδήγησαν στη Μεταπολίτευση, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο, ιδιαίτερα στην απόφαση να κληθεί στην πρωθυπουργία ο Κ. Καραμανλής.
Ως σημαίνον στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας και υπουργός Εθνικής Αμύνης, το 1974-81, συνέβαλε αποφασιστικά στην αποκατάσταση της νομιμότητας στο στράτευμα, καθώς και στην ισχυροποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων, σε μία εποχή που ο πόλεμος με την Τουρκία φαινόταν πιθανός. Τον Μάιο του 1980 διεκδίκησε την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας και την πρωθυπουργία. Μετά την επικράτηση του Γ. Ράλλη, εξακολούθησε να κατέχει το αξίωμα του υπουργού Αμύνης και το επόμενο έτος ανέλαβε και την αντιπροεδρία της κυβερνήσεως. Τον Δεκέμβριο του 1981, εξελέγη πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας. Μετά όμως την ήττα της ΝΔ στις ευρωεκλογές του 1984, και καθώς αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας, αποφάσισε να παραιτηθεί. Παρέμεινε επίτιμος πρόεδρος του κόμματος ως τον θάνατό του, στις αρχές Ιανουαρίου 1990. Παράλληλα με την πολιτική του δραστηριότητα, συνέγραψε σειρά ιστορικών και λογοτεχνικών έργων. Επίσης, επιτέλεσε σημαντικό κοινωνικό έργο στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Μέτσοβο.
Γενικός περιγραφικός κατάλογος του αρχείου Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα
